Lithium carbonate

ជាទូទៅ ឱសថនេះប្រើនៅក្នុងការព្យាបាលជំងឺស្មារតីឡើងខ្ពស់ខុសប្រក្រតី(Mania) ឬ អាការៈនៃស្មារតីឡើងខ្ពស់ខុសប្រក្រតីនៅក្នុងជំងឺបាក់ទឹកចិត្តប្រភេទរួមមានអាការៈស្មារតីឡើងខ្ពស់ម្ដងៗ(Manic-depressive psychosis)។

ថ្នាំលេប：

មនុស្សពេញវ័យ：ចាប់ផ្ដើមលេបពីកម្រិត 1ថ្ងៃ400～600mg បែងចែកជា2～3ដងក្នុង1ថ្ងៃ។ បន្ទាប់ពីនោះ អាចបង្កើនកម្រិតបន្តិចម្ដងៗរៀងរាល់3ថ្ងៃឬ1សប្ដាហ៍ម្ដង រហូតដល់កម្រិត1ថ្ងៃ1200mg ។ គួរវាស់កំហាប់Lithiumក្នុងឈាម1សប្ដាហ៍ម្ដង។ ក្រោយអាការៈធូរស្បើយហើយ អាចបន្ថយកម្រិតបន្តិចម្ដងៗមកដល់កម្រិតប្រើជាប្រចាំគឺ1ថ្ងៃ200～800mg បែងចែកជា1～3ដងក្នុង1ថ្ងៃ។ គួរវាស់កំហាប់Lithiumក្នុងឈាម2～3ខែម្ដង។ អាចបង្កើនឬបន្ថយកម្រិតប្រើប្រាស់ទៅតាមអាយុនិងរោគសញ្ញារបស់អ្នកជំងឺ។

・ករណីកំហាប់Lithiumក្នុងឈាមលើសពី 1.5mEq/L：សង្កេតអាការៈរបស់អ្នកជំងឺ ដើម្បីវិនិច្ឆ័យថាគួរបន្ថយកម្រិតឬផ្អាកការប្រើប្រាស់ឱសថនេះ។

・ករណីកំហាប់Lithiumក្នុងឈាមលើសពី2.0mEq/L：ត្រូវបន្ថយកម្រិតឬផ្អាកការប្រើប្រាស់ឱសថនេះ ព្រោះវាអាចធ្វើអោយកើតមានអាការៈពុលសារធាតុLithium។

・អ្នកដែលមានជំងឺទាក់ទងនឹងភាពខុសប្រក្រតីនៃរលកខួរក្បាល ដូចជា ជំងឺប្រកាច់ ជាដើម។

・អ្នកដែលមានជំងឺបេះដូងធ្ងន់ធ្ងរ។

・អ្នកជំងឺដែលស្ថិតក្នុងស្ថានភាពងាយផ្ទុកសារធាតុលីចូម(Lithium)ក្នុងរាងកាយ មានដូចជា៖

(1) អ្នកដែលមានបញ្ហាតម្រងនោម

(2) អ្នកដែលមានស្ថានភាពរាងកាយទ្រុឌទ្រោម ឬ ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពខ្សោះជាតិទឹក

(3) អ្នកដែលមានជំងឺរួមមានអាការៈក្ដៅខ្លួន បែកញើស ឬ រាករូស

(4) អ្នកដែលត្រូវបានកំណត់បរិមាណជាតិអំបិលសម្រាប់បរិភោគចូលក្នុងរាងកាយ។

・ស្ត្រីមានផ្ទៃពោះឬស្ត្រីដែលអាចនឹងកំពុងមានផ្ទៃពោះ។

ផលរំខានរួមមាន ញ័រដៃជើង ស្ងួតក រាករូស បរិមាណទឹកនោមថយចុះ ។ល។

ខាងក្រោមជាផលរំខានធ្ងន់ធ្ងរនៃឱសថនេះ ដូច្នេះ ប្រសិនបើមានអាការៈខាងក្រោម សូមរួសរាន់ទទួលការព្យាបាលពីវេជ្ជបណ្ឌិតជាបន្ទាន់។

- ញ័រដៃជើង ក្អួតចង្អោរ ស្មារតីដឹងខ្លួនធ្លាក់ចុះ (អាការៈពុលសារធាតុលីចូម)

- ក្ដៅខ្លួនភ្លាមៗ ពិបាកលេប រឹងសាច់ដុំ នៅស្ងៀមមិននិយាយស្ដី(Syndrome malin)

- ដង្ហក់ វិលមុខ ជីពចរដើរយឺត (ប៉ះពាល់ចង្វាក់បេះដូង)

- បរិភោគទឹកច្រើន នោមច្រើន អស់កម្លាំង ស្ងួតក (ជំងឺនោមច្រើនដោយសារអរម៉ូនរក្សាទឹកនោមមានបញ្ហា(ជំងឺNephrogenic diabetes insipidus))

- ឆាប់ភ្លេចភ្លាំង ពិបាកផ្ដុំអារម្មណ៍ ស្មារតីដឹងខ្លួនថយចុះ (ផលប៉ះពាល់ប្រព័ន្ធស្មារតី រោគសញ្ញាស្រដៀងជំងឺភ្លេចភ្លាំង)

- ហើមត្របកភ្នែកនិងមុខ សម្លេងស្អក សម្លេងប្រែជាធំ ស្បែកស្ងួត (ជំងឺមុខងារក្រពេញទីរ៉ូអ៊ីតចុះខ្សោយ(Hypothyroidism) រលាកក្រពេញទីរ៉ូអ៊ីត)

- ឈឺក្បាល ស្ងួតក ក្រហាយទ្រូង ចង់ក្អួត ទល់លាមក បាត់បង់ចំណង់អាហារ (ជំងឺមុខងារក្រពេញប៉ារ៉ាទីរ៉ូអ៊ីត(Hyperparathyroidism)កើនឡើង)។

ឱសថខាងក្រោម អាចប្រើរួមជាមួយនឹងឱសថនេះបាន ប៉ុន្តែត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះផលរំខានដែលអាចកើតមាន។

・ឱសថបញ្ចុះទឹកនោម (ប្រភេទThiazide, ប្រភេទLoop ជាដើម) - អាចធ្វើអោយកើតមានអាការៈពុលសារធាតុលីចូម។

・ឱសថCarbamazepine - អាចធ្វើអោយកើតមានអាការៈវង្វេងវង្វាន់ ញ័រ ជាដើម។

・ឱសថប្រភេទបង្កើនស្មារតី (ឱសថHaloperidol ជាដើម) - អាចធ្វើអោយប៉ះពាល់ដល់មុខងារបេះដូង ខួរក្បាល ។ល។

・ឱសថប្រភេទACE inhibitors (ឱសថEnalapril maleate ជាដើម), ឱសថប្រភេទARB(ឱសថLosartan potassium ជាដើម) - អាចធ្វើអោយកើតមានអាការៈពុលសារធាតុលីចូម។

・ឱសថបំបាត់ការឈឺចាប់ប្រភេទNSAIDs (ឱសថLoxoprofen ជាដើម) - អាចធ្វើអោយកើតមានអាការៈពុលសារធាតុលីចូម។

・ឱសថប្រភេទSSRI (ឱសថFluvoxamine maleate ជាដើម), ឱសថប្រភេទSNRI (ឱសថMilnacipran hydrochloride ជាដើម), ឱសថMirtazapine - អាចធ្វើអោយកើតមានបណ្ដុំរោគសញ្ញាសេរ៉ូតូនីន។

・ឱសថMetronidazole - អាចធ្វើអោយកើតមានអាការៈពុលសារធាតុលីចូម។

・ការព្យាបាលដោយចរន្តអគ្គិសនី(Electroconvulsive therapy) - អាចធ្វើអោយកើតមានផលរំខានដូចជាការកន្ត្រាក់អូសបន្លាយ ឬ គាំងបេះដូង ជាដើម។

・ឱសថបន្ទូរការកន្ត្រាក់នៃសាច់ដុំសម្រាប់សណ្ដំឬធ្វើអោយស្ពឹក(Suxamethonium chloride hydrate ជាដើម) - អាចធ្វើអោយសកម្មភាពបន្ទូរការកន្ត្រាក់នៃសាច់ដុំកើនឡើង។

・ស្ត្រីមានផ្ទៃពោះឬស្ត្រីដែលអាចនឹងកំពុងមានផ្ទៃពោះ មិនត្រូវប្រើប្រាស់ឱសថនេះទេ។

・ស្ត្រីបំបៅដោះកូន មិនគួរប្រើប្រាស់ឱសថនេះទេ ព្រោះសារធាតុឱសថអាចជ្រៀតចូលក្នុងទឹកដោះម្តាយ។ ប្រសិនបើចាំបាច់ត្រូវប្រើឱសថនេះ ស្ត្រីគួរផ្អាកការបំបៅបណ្តោះអាសន្នក្នុងអំឡុងពេលប្រើប្រាស់ឱសថនេះ។

・នៅក្នុងអំឡុងពេលប្រើប្រាស់ឱសថនេះ អាចធ្វើអោយកើតមានអាការៈដូចជា ងងុយគេង វិលមុខ ជាដើម ដូច្នេះ គួរចៀសវាងការបើកបររថយន្តឬបញ្ជាម៉ាស៊ីនដែលមានគ្រោះថ្នាក់។

・គួរពិនិត្យតាមដានកំហាប់ក្នុងឈាមនៃឱសថជាប្រចាំ ដើម្បីបង្ការការកើតឡើងនៃផលប៉ះពាល់របស់ឱសថនេះ ព្រោះអាចធ្វើអោយកើតមានអាការៈពុល នៅពេលប្រើហួសកម្រិត។

សកម្មភាពនៃឱសថនេះនៅមិនទាន់ត្រូវបានស្រាវជ្រាវបញ្ជាក់អោយបានច្បាស់លាស់នៅឡើយទេ ប៉ុន្តែ គេសន្មតថាឱសថនេះមានប្រសិទ្ធិភាពរក្សាតុល្យភាពនៃអារម្មណ៍ផ្លូវចិត្ត ដោយទប់ស្កាត់កុំអោយស្មារតីនិងសកម្មភាពរាងកាយមានលក្ខណៈកើនឡើងខ្ពស់ខុសប្រក្រតី។