Amphotericin B

ករណីថ្នាំទឹក；

ជាទូទៅ ឱសថនេះប្រើនៅក្នុងការទប់ស្កាត់ការកើនឡើងមេរោគផ្សិតCandidaនៅតាមប្រព័ន្ធរំលាយអាហារ។

ឱសថនេះនឹងមិនត្រូវបានស្រូបចូលក្នុងរាងកាយតាមប្រព័ន្ធរំលាយអាហារនោះទេ ដូច្នេះឱសថនេះមិនមានប្រសិទ្ធិភាពកម្ចាត់ជំងឺមេរោគផ្សិតCandidaនៅផ្នែកផ្សេងទៀតនៃរាងកាយនោះទេ។

ករណីថ្នាំចាក់：ដែលមិនប្រើបច្ចេកទេសDDS (Amphotericin B)：

ជាទូទៅ ឱសថនេះប្រើនៅក្នុងការព្យាបាលជំងឺឆ្លងមេរោគផ្សិតស្ថិតនៅជ្រៅក្នុងរាងកាយ។

ករណីថ្នាំចាក់ដែលប្រើបច្ចេកទេសDDS ( Liposomal amphotericin B)：

ជាទូទៅ ឱសថនេះប្រើនៅក្នុងការព្យាបាលជំងឺដូចខាងក្រោម：

- ជំងឺឆ្លងមេរោគផ្សិតនៅក្នុងឈាម តាមប្រព័ន្ធផ្លូវដង្ហើម ស្រោមខួរ និង ជំងឺឆ្លងមេរោគផ្សិតច្រើនកន្លែង។

- ជំងឺគ្រាប់ឈាមសNeutrophilធ្លាក់ចុះជាមួយនឹងអាការៈក្ដៅខ្លួន(Febrile neutropenia) ដែលគេសង្ស័យថាបណ្ដាលមកពីការឆ្លងមេរោគផ្សិត

- ជំងឺបណ្ដាលមកពីសត្វល្អិតLeishmania (Leishmaniasis)។

ករណីថ្នាំទឹក(100mg/mL)：

កុមារ：ពិសារ1ដង 50～100mg (ត្រូវនឹង0.5～1mL), 1ថ្ងៃ2～4ដង ក្រោយបរិភោគអាហារ។

ករណីថ្នាំចាក់：

ករណីថ្នាំចាក់ដែលមិនប្រើបច្ចេកទេសDDS (Amphotericin B)：

・ករណីចាក់តាមសរសៃវ៉ែន：

ចាប់ផ្ដើមប្រើនៅលើកដំបូងពីកម្រិត1ថ្ងៃ0.25mg/kg ដោយព្យួរសេរ៉ូមតាមសរសៃវ៉ែន។ បន្ទាប់ពីនោះ ប្រើក្នុងកម្រិត1ថ្ងៃ0.5mg/kg ដោយព្យួរសេរ៉ូមតាមសរសៃវ៉ែន និង សង្កេតមើលរោគសញ្ញារបស់អ្នកជំងឺ។ កម្រិតអតិបរមាប្រើរៀងរាល់ថ្ងៃគឺ1ថ្ងៃ1mg/kg ឬ ប្រើ2ថ្ងៃម្ដងគឺ1.5mg/kg។ ករណីពិបាកប្រើឱសថដោយសារកើតមានផលរំខាន ត្រូវប្រើនៅលើកដំបូងក្នុងកម្រិត1ថ្ងៃ1mg បន្ទាប់ពីនោះ សង្កេតមើលរោគសញ្ញារបស់អ្នកជំងឺ ដោយបង្កើនកម្រិតឱសថបន្តិចម្ដងៗ រហូតដល់កម្រិត1ថ្ងៃ50mg ប្រើរៀងរាល់ថ្ងៃឬ2ថ្ងៃម្ដង ដោយព្យួរសេរ៉ូមតាមសរសៃវ៉ែន។ ការព្យរសេរ៉ូម ត្រូវប្រើរយៈពេលយ៉ាងហោចណាស់3～6ម៉ោងក្នុងល្បឿនយឺត។

・ករណីចាក់បញ្ចូលក្នុងបំពង់ខ្យល់：

ចាប់ផ្ដើមប្រើនៅលើកដំបូងពីកម្រិត1ថ្ងៃ1mgឬ5～10mg។ បង្កើនកម្រិតប្រើប្រាស់បន្តិចម្ដងៗដល់1ថ្ងៃ10～20mg ដោយប្រើ2ថ្ងៃម្ដង។

・ករណីចាក់បញ្ចូលក្នុងស្រោមទ្រូង：

ចាប់ផ្ដើមប្រើនៅលើកដំបូងពីកម្រិត1ថ្ងៃ1mg។ បង្កើនកម្រិតប្រើប្រាស់បន្តិចម្ដងៗដល់1ថ្ងៃ5～20mg ដោយប្រើ1សប្ដាហ៍1～3ដង ចាក់បញ្ចូលក្នុងស្រោមទ្រូង ក្រោយបញ្ចេញទឹកអស់ពីទ្រូង។

・ករណីចាក់បញ្ចូលក្នុងចន្លោះខួរឆ្អឹង：

ប្រើក្នុងកម្រិត1ដង0.25～1mg ក្នុងបរិមាណមិនអោយលើសទឹកខួរឆ្អឹងដែលបូមចេញ។ បង្កើនកម្រិតប្រើប្រាស់បន្តិចម្ដងៗនិងប្រើ1ថ្ងៃ1ដង នៅរៀងរាល់2ថ្ងៃម្ដងឬ3ថ្ងៃម្ដង។ ចាក់បញ្ចូលឱសថដោយយឺតៗ។

・ករណីចាក់បញ្ចូលក្នុងប្លោកនោម：

លាយឱសថនេះ15～20mgនៅក្នុងទឹកសម្រាប់លាយថ្នាំចាក់100mL។ បញ្ចេញទឹកនោមអស់ពីប្លោកនោម មុននឹងបញ្ចូលឱសថនេះដោយប្រើCatheterឆ្លងកាត់បង្ហួរនោម 1ថ្ងៃ1～2ដង។ ក្រោយបញ្ចូលឱសថក្នុងប្លោកនោម គួររក្សាឱសថអោយនៅក្នុងប្លោកនោមរយៈពេលយ៉ាងហោចណាស់1ម៉ោង(2～3ម៉ោង) ។

・ករណីចាក់ក្នុងស្បែក：

ប្រើ0.5～2mg ចាក់នៅក្នុងស្បែកឬក្រោមស្បែកនៃផ្នែកដែលមានបញ្ហា។ កម្រិតអតិបរមាប្រើក្នុង1ដងគឺ50mg ដោយទុកគម្លាតនៃការប្រើឱសថនេះរយៈពេល10～30ថ្ងៃ។

・ករណីស្រូបតាមផ្លូវដង្ហើម：

លាយឱសថនេះ50mgជាមួយទឹកសម្រាប់លាយថ្នាំចាក់10～20mL អោយបានកំហាប់2.5～5mg/mL។ ស្រូប1ថ្ងៃ2～5ដង និង បន្តអនុវត្តរយៈពេល1～2ខែ។

សម្គាល់：ត្រូវលាយឱសថទៅតាមទម្រង់នៃការប្រើប្រាស់នីមួយៗ។

ករណីថ្នាំចាក់：ដែលប្រើបច្ចេកទេសDDS ( Liposomal amphotericin B)：

・ជំងឺឆ្លងមេរោគផ្សិត：

ប្រើ1ថ្ងៃ1ដង 2.5mg/kg ដោយព្យួរសេរ៉ូមតាមសរសៃវ៉ែនរយៈពេល1～2ម៉ោងឡើងទៅ។ អាចបង្កើនឬបន្ថយកម្រិតប្រើប្រាស់ទៅតាមរោគសញ្ញារបស់អ្នកជំងឺ ប៉ុន្តែ កម្រិតអតិបរមាប្រើក្នុង1ថ្ងៃគឺ5mg/kg។ ករណីជំងឺរលាកស្រោមខួរដោយសារគ្រីបតូកុក(Cryptococcal meningitis) កម្រិតអតិបរមាប្រើក្នុង1ថ្ងៃគឺ6mg/kg។

・ជំងឺគ្រាប់ឈាមសNeutrophilធ្លាក់ចុះជាមួយនឹងអាការៈក្ដៅខ្លួន(Febrile neutropenia) ដែលគេសង្ស័យថាបណ្ដាលមកពីការឆ្លងមេរោគផ្សិត：

ប្រើ1ថ្ងៃ1ដង 2.5mg/kg ដោយព្យួរសេរ៉ូមតាមសរសៃវ៉ែនរយៈពេល1～2ម៉ោងឡើងទៅ។

・ជំងឺបណ្ដាលមកពីសត្វល្អិតLeishmania (Leishmaniasis)：

+ ចំពោះអ្នកជំងឺដែលមានប្រព័ន្ធភាស៊ាំធម្មតា：ប្រើ1ថ្ងៃ1ដង 2.5mg/kg នៅថ្ងៃទី1～5រៀងរាល់ថ្ងៃ នៅថ្ងៃទី14 និង នៅថ្ងៃទី21 ដោយព្យួរសេរ៉ូមតាមសរសៃវ៉ែនរយៈពេល1～2ម៉ោងឡើងទៅ។

+ ចំពោះអ្នកជំងឺដែលមានប្រព័ន្ធភាស៊ាំចុះខ្សោយ：ប្រើ1ថ្ងៃ1ដង 4.0mg/kg នៅថ្ងៃទី1～5រៀងរាល់ថ្ងៃ នៅថ្ងៃទី10 ទី17 ទី24 ទី31 និង នៅថ្ងៃទី38 ដោយព្យួរសេរ៉ូមតាមសរសៃវ៉ែនរយៈពេល1～2ម៉ោងឡើងទៅ។

ករណីថ្នាំលេប ជាប្រភេទទឹក：

・អ្នកដែលធ្លាប់កើតមានរោគប្រតិកម្មជាមួយនឹងសារធាតុនៅក្នុងឱសថនេះ។

ករណីថ្នាំចាក់(ប្រើរឺមិនប្រើបច្ចេកទេសDDS)：

・អ្នកដែលធ្លាប់កើតមានរោគប្រតិកម្មជាមួយនឹងសារធាតុនៅក្នុងឱសថនេះ។

・អ្នកជំងឺដែលកំពុងទទួលការបញ្ចូលឈាមនៃគ្រាប់ឈាមសឬក្រោយទទួលភ្លាមៗ។

ករណីថ្នាំលេប ជាប្រភេទទឹក：

ផលរំខានរួមមាន បាត់បង់ចំណង់អាហារ ក្អួតចង្អោរ ហើមពោះ រាករូស រមាស់លើស្បែក រោគសញ្ញានៃការហើមប៉ោងនៅស្រទាប់ក្រោមនៃស្បែក(Angioedema) ក្ដៅខ្លួន ឡើងកន្ទួលក្រហម។ល។

ខាងក្រោមជាផលរំខានធ្ងន់ធ្ងរនៃឱសថនេះ ដូច្នេះ ប្រសិនបើមានអាការៈខាងក្រោម សូមរួសរាន់ទទួលការព្យាបាលពីវេជ្ជបណ្ឌិតជាបន្ទាន់។

- ស្នាមក្រហមលើស្បែក ពងទឹកលើស្បែក ភ្នែកក្រហម ឡើងកន្ទួលនៅតាមមាត់និងឈឺ (ជំងឺនៃបណ្តុំរោគសញ្ញាលើស្បែកភ្នាសនិងភ្នែក(Muco-cutaneo-ocular syndrome) ជំងឺស្លាប់កោសិកាស្បែក(TEN)ជាដើម)

ករណីថ្នាំចាក់(ប្រើរឺមិនប្រើបច្ចេកទេសDDS)：

ផលរំខានរួមមាន ក្អួតចង្អោរ រងាញាក់ ក្ដៅខ្លួន រាករូស ហើមបបូរមាត់ឬត្របកភ្នែកឬអណ្ដាតឬមុខ ។ល។

ខាងក្រោមជាផលរំខានធ្ងន់ធ្ងរនៃឱសថនេះ ដូច្នេះ ប្រសិនបើមានអាការៈខាងក្រោម សូមរួសរាន់ទទួលការព្យាបាលពីវេជ្ជបណ្ឌិតជាបន្ទាន់។

- ទឹកមុខស្លេកស្លាំង ពិបាកដកដង្ហើម រមាស់លើស្បែក (រោគប្រតិកម្មធ្ងន់ធ្ងរ)

- អារម្មណ៍ខុសប្រក្រតីក្នុងបំពង់ក ពិបាកលេប ពិបាកដកដង្ហើម (រោគប្រតិកម្មនៅក្នុងពេលកំពុងចាក់បញ្ចូលថ្នាំ)

- បរិមាណទឹកនោមថយចុះ ហើម ឈឺក្បាល (ផលប៉ះពាល់តម្រងនោមធ្ងន់ធ្ងរ)

- បាត់បង់ចំណង់អាហារ អស់កម្លាំង ភ្នែកនិងស្បែកឡើងពណ៌លឿង (មុខងារថ្លើមថយចុះ ខាន់លឿង)

- ចង្វាក់បេះដូងខុសប្រក្រតី អស់កម្លាំង (អាការៈនៃកម្រិតប៉ូតាស្យូមក្នុងឈាមទាប)

ករណីថ្នាំចាក់(ប្រើរឺមិនប្រើបច្ចេកទេសDDS)：

・ការបញ្ចូលគ្រាប់ឈាមស - ការចាក់ឱសថនេះចូលក្នុងរាងកាយនៅពេលអ្នកជំងឺកំពុងទទួលការបញ្ចូលគ្រាប់ឈាមសឬក្រោយទទួលភ្លាមៗ អាចធ្វើអោយប៉ះពាល់ដល់មុខងារសួតធ្ងន់ធ្ងរ ដូច្នេះ ហាមប្រើរួមគ្នាក្នុងពេលតែមួយ។

ឱសថខាងក្រោម អាចប្រើរួមជាមួយនឹងឱសថនេះបាន ប៉ុន្តែត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះផលរំខានដែលអាចកើតមាន។

・ឱសថCisplatin, Pentamidine, ឱសថប្រឆាំងបាក់តេរីប្រភេទAminoglycoside, Cyclosporine, Ganciclovir, Tacrolimus hydrate, Foscarnet sodium hydrate - អាចធ្វើអោយប៉ះពាល់ដល់តម្រងនោម ដូច្នេះ ត្រូវតាមដានមុខងារតម្រងនោមជាប្រចាំ។

・ឱសថប្រភេទAdrenocorticoids, ឱសថACTH - អាចធ្វើអោយកើតមានអាការៈនៃសារធាតុប៉ូតាស្យូមក្នុងឈាមថយចុះ។

・ឱសថArsenic trioxide - អាចធ្វើអោយប៉ះពាល់ដល់មុខងារនៃបេះដូង។

・ឱសថDigitoxin, Digoxin - អាចធ្វើអោយប៉ះពាល់ដល់មុខងារនៃបេះដូង។

・ឱសថព្យាបាលជំងឺArrhythmia - អាចធ្វើអោយប៉ះពាល់ដល់មុខងារនៃបេះដូង។

・ឱសថTubocurarine chloride, Pancuronium - អាចធ្វើអោយប៉ះពាល់ដល់ដំណកដង្ហើម។

・ឱសថFlucytosine - អាចធ្វើអោយផលរំខាននៃFlucytosineចំពោះមុខងារខួរឆ្អឹងកើនឡើង។

・ឱសថបញ្ចុះទឹកនោម(Furosemideជាដើម) - អាចធ្វើអោយប៉ះពាល់ដល់មុខងារតម្រងនោម។

・វិធីព្យាបាលដោយប្រើវិទ្យុសកម្មចំពោះផ្នែកក្បាល - អាចធ្វើអោយប៉ះពាល់ដល់ខួរក្បាល (Leukoencephalophathy)។

・ស្ត្រីមានផ្ទៃពោះឬស្ត្រីដែលអាចនឹងកំពុងមានផ្ទៃពោះ គួរប្រើឱសថនេះក្នុងករណីចាំបាច់តែប៉ុណ្ណោះ។

・ស្ត្រីបំបៅដោះកូន មិនគួរប្រើប្រាស់ឱសថនេះទេ។ ប្រសិនបើចាំបាច់ត្រូវប្រើឱសថនេះ ស្ត្រីគួរផ្អាកការបំបៅបណ្តោះអាសន្នក្នុងអំឡុងពេលប្រើប្រាស់ឱសថនេះ។

ករណីថ្នាំលេប ជាប្រភេទទឹក：

・សូមក្រឡុកថ្នាំអោយបានសព្វមុននឹងប្រើ។

・ករណីមេរោគផ្សិតCandidaកើតមាននៅក្នុងមាត់ សូមបៀមថ្នាំនៅក្នុងមាត់ទុកអោយបានយូរមុននឹងលេបចូលក្នុងពោះ។

・ការប្រើឱសថនេះ អាចធ្វើអោយធ្មេញមានពណ៌លឿង ប៉ុន្តែគេអាចបំបាត់ទៅវិញដោយប្រើច្រាសដុសធ្មេញ។

ករណីថ្នាំចាក់(ប្រើរឺមិនប្រើបច្ចេកទេសDDS)：

・អាចមានករណីដែលគេមិនអាចលាយឱសថនេះនៅក្នុងសេរ៉ូមប្រៃ ព្រោះអាចនាំអោយឡើងកករ។ សូមពិនិត្យមើលព័ត៌មានបន្ថែមសម្រាប់ការលាយឱសថនេះមុននឹងប្រើ។

ជាឱសថប្រឆាំងមេរោគផ្សិតប្រភេទPolyene antimycotic ដោយមានប្រសិទ្ធិភាពភ្ជាប់ទៅនឹងភ្នាសខាងក្នុងនៃកោសិការបស់មេរោគ ធ្វើអោយមានលក្ខណៈប្រែប្រួល បណ្ដាលអោយកោសិការបស់មេរោគផ្សិតលេចធ្លាយនិងមិនអាចរស់រានបាន។